ÇEKİÇ ATMANIN KİNEMATİK ANALİZİ

........................................................................................................................................

CEVDET TINAZCI ** MURAT ATIL* MUTAR ÇİLLİ**

(*) a.ü. Beden Eğitimi ve Spor Y.O. (**) H.Ü. Spor Bilimleri ve Teknolojisi Y.O.

........................................................................................................................................

BU ÇALIŞMANI AMACI ÇEKİÇ ATMANIN KİNEMATİK ANALİZİDİR.

Bu amaçla çalışmaya katılan 7 sporcunun boy x: 185 + 5.84 ,vücut ağırlığı 108.14+11.07 dir. Sporcuların atışlarının analizi 3 boyutlu olarak .....atışlar sırasında saniye 50 kare görüntü verebilen 2 kamera kullanılarak görüntü analizi yöntemi ile gerçekleştirilmektedir. Görüntü kayıtları 386dx IBM uyumlu bir bilgisayar yardımı ile APAS paket programı ile analiz edilmiştir.İstatistiksel işlemler SPSS paket programında tanımlayıcı istatistik bölümü kullanılarak gerçekleştirilmiştir.

Sonuç olarak çekicin elden çıkış hızı (26.04+2.74)açısı(42.85+3.88)çekicin elden çıkışı sırasındaki V.A.M yerden yüksekliği(97,65+6,72)çekicin elden çıkışı sırasında çekiç başının yerden yüksekliği(233,43+16,84)son dönüş sırasında çekiç başının yerden yüksekliği(28,00+7,59)dönüşü başlangıçta çekiç başının yüksekliği (39,71+6,95)olarak saptanmıştır.

ANAHTAR KELİMELER:çekiç atma,kinematik analiz

Bilindiği gibi atletizmde atma sporları arasında en komplex tekniğe sahip olan çekiç atmadır.Burke ve Pataki'ye göre (1989)atıcı aletle dengeli ve dengesiz bir sistemde hareket halindeyken teknikten verilecek en küçük bir ödün doğrudan neticeye yansıyacak negatif sonuçları doğuracaktır.Bu nedenle atlet mutlak suretle kusursuz ve doğru bir tekniğe sahip olmak zorundadır.

Çekiç atma tekniğinin karakteristiği:atıcının kendi ekseni etrafında iki hazırlık çevirmesi ve akabinde atıcının çekiç ile birlikte dengeli,dengesiz bir sistemde üç veya dört dönüş yaparak çekici fırlatmasından ibarettir(1). Tekniği daha rahat değerlendirebilmesi analiz edebilmekte şu üç ana evre esas alınmaktadır.

Hazırlık çevirişleri+ilk dönüşe giriş

Dönüşler(tek destek ve çift destek evresi)

ATIŞ:

Çevirişler ve dönüşlerden sonra çekicin izlediği yol sonuçta bir eğik atıştır.Eğik atış yatayla açı yapacak şekilde atılan bir cismin çıkış hızına ve çıkış açısına bağlı bir harekettir.Dolayısıyla çekiççinin optimum düzeye çekmesi gereken iki bileşeni vardır.Bunlar hız ve çıkış açısıdır.Elden çıkış hızını etkileyen iki komponentten söz edilmektedir.

1)Fırlatış yarı çapı(kol uzunluğu+tel boyu)

2)dönüş hızı

Fırlatış yarı çapı-tel boyu sabit olduğu için-sporcunun kol boyu ve bu avantajı tekniğe ne kadar yansıtabildiği ile sınırlıdır.Yapılan çalışmalar göstermiştir ki:3 veya 4 dönüşlü atışlarda dönüş süreleri ve fırlatma mesafeleri arasında güçlü bir ilişki söz konusudur.Bu ilişki'' çift destek evresinde pozitif,tek destek evresinde negatiftir''.Yani çift destek evresinin uzatılması ve tek destek süresinin kısaltılması performansı olumlu yönde etkiler.

1986'da DR.P.SUSANKA ve arkadaşları tarafından sedyck'in 79,22 m'lik atışının tek destek ve çift destek süreleri ile çekiç başının hızındaki değişmelere bakılmıştır.0,24 ve 0,21 saniyelik tek destek süresinde çekiç başının dönüş hızında düşmelere rastlanmıştır.

Otto ve arkadaşları 1986'da yapılan bir çalışmada dönüşleri t___t arası numaralayıp temas ve kopuş kısımlarına bölmüşlerdir.Dört dönüşlük bir atış 4temas ve dört konuştan oluşturulmuş ve bu evrelerin sürleri dikkate alınmıştır.

1.dönüş____t---t

2.dönüş____t--t

3.dönüş____t--t

4.dönüş____t--t

Yine 1988 yılında otto ve arkadaşları yapılan bir çalışmada LİTVİNOV'un83 metrelik atışında 30,4m/sn'lik bir çıkış hızı TAMM'ın 80,84 metrelik atışında 29,9m/sn'lik bir çıkış hızı GESSEC'in 77,34metrelik atışında 28,9m/sn'lik bir çıkış hızı saptanmıştır.Yine otto MCKEZİE'nin 73,45metrelik ve HEGARTY'nin 61,02 metrelik atışları üzerinde yaptığı çalışmalada tek destek evrelerinde çekiç başının dönüş hızındaki düşmelere işaret etmektedir.Yine çekicin çıkış hızındaki 1m/sn azalmanın performanstan yaklaşık olarak 5 metrelik bir kayba yol açacaktır.

SUSANKA'nın 1986 yılında yapmış olduğu çalışmada çekicin elden çıkış açısı değerinin 44,45 derece arasında değiştiğini göstermiştir.Otto aynı şekilde optimum çıkış açısını 44 derece olarak saptamıştır.

OTTO'nun 1987 pomada düzenlenen 2. dünya atletizm şampiyonasındaki çekiç atma yarışmasının kinematik ve kinetik analizlerini gerçekleştirmiştir.Bu çalışmada çekiç başının maksimum yüksekliğini 2-2,5 metre arasında değiştiğini saptamıştır.Aynı çalışmada elden çıkış sırasında çekiç başının yerden yüksekliği 2,,28-2,52 metre arasında değiştiğini saptamıştır.Dönüşe başlangıçta ise bu değerler 23-36 arasında değişmektedir.Çekicin elden çıkış hızına bakıldığı zaman ise 28,9-30,4 m/sn olarak saptanmıştır.

Barlett'in 1994 yılında yapmış olduğu çalışmada elden çıkış hızını 26,2-29,2 m/sn den çıkış açılarını ise 40-46 derece olarak saptamıştır.

YÖNTEM

Denekler:

18-19 mayısta burhan felek atletizm pistinde yapılan avrupa şampiyon kulüpler atletizm yarışmaları A grubu çekiç atma finaline katılan 7 atlet üzerinde çalışma gerçekleştirilmiştir.

TABLO1:yarışmaya katılan sporcuların fiziksel özellikleri:

____________________________________________________________________

SPORCULAR BOY(cm) KİLO(kg)

____________________________________________________________________

SANGUN CİOVANNİ 1,80 95

SİMİTH DAVİD 1,96 118

SERGE FOUCST 1,84 94

KALKAN OĞUZ 1,80 117

ZOLTAN FABİAN 1,86 102

PEREZ PAVEL 1,81 111

APTA KONSTANTİN 1,91 120

____________________________________________________________________

VERİ TOPLAMA ARAÇLARI

GÖRÜNTÜ KAYDI:

Hareket analizi: iki '' panasonic S-VHS NV MS2B '' VİDEO KAMERA İLE 1/500 saniye objektif hızı 50kare/saniye hızla görüntü kaydı yarışma ortamında ve sporcular etkilenmiyecek şekilde yapılmıştır.

GÖRÜNTÜ ANALİZİ:

Görüntü analizi''ariel performans analiz sistemi''ile yapılmıştır.görüntülerin analizinde referans oluşturarak boyut verebilmesi için 12 noktalı bir referans kafesi kullanılmıştır.

VERİLERİN TOPLANMASI:

Görüntü kaydı:yarışmaya katılan sporcuların atışları iki kamera yardımı ile üç boyutlu olarak görüntüye alınmıştır.Görüntü kaydı S-VHS kayıt yapabilen saniyede 50 kare görüntü alabilen panasonic marka kamera ile yapılmıştır. Kameralar çekiç çemberinin atış yönüne göre sol tarafındaki tribüne yerleştirilmiştir. Birinci kamera çembere en yakın noktaya ikinci kamera birincş kameranın görüş açısına 90 derece açı yapacak şekilde yerleştirilmiştir. Elde edilen görüntüler ariel performans analizi programı kullanılarak üç boyutlu analiz edilmiştir.

Görüntü analizi:bilgisayarda digitize işlemi için her kare görüntüde çekiç atıcının üzerinde 21 anatomik nokta işaretlenmiştir. Dijitize olan veri ''cubic spline metodu'' kullanılarak elde edilmiştir.

Kinematik veriler "segmentasyon" ve "ağırlık merkezi" metodları kullanılarak elde edilmiştir.

Sporcuların en kusursuz görüntülenen en iyi atışları değerlendirmeye alınmıştır.

VERİLERİN ANALİZİ

Elde edilen bulgular SPSS istatistik paket programında değerlendirilmiştir.Bu değerlendirme basit kolerasyon testi uygtulanarak gerçekleştirilmiştir.

BULGULAR

Tablo 1:Dört dönüş sırasındaki çekiç başının dönüş hızı değerleri(m\sn)

___________________________________________________________________________________

x sd x sd x sd x sd n

____________________________________________________________________________________

Çekiç başı

dönüş hızı 13,49 1,02 17,13 2,80 19.37 1.71 20.56 2.43 7

____________________________________________________________________________________

Tablo 2:Çekicin Elden Çıkış hızı değeri

_______________________________________________________________

x sd n

_______________________________________________________________

Çekicin Elden Çıkış Hızı 26.04 2.74 7

_______________________________________________________________

Tablo 3:Dört dönüş sırasındaki V.A.M. yerden yüksekliği (cm)

_________________________________________________________________________________________

x sd x sd x sd x sd n

_________________________________________________________________________________________

V.A.M Yerden

yüksekliği 99.24 6.07 96.06 7.99 97.68 6.05 97.65 6.72 7

__________________________________________________________________________________________

Tablo 4:Elden çıkış sırasında çekiç başının yerden yüksekliği (max) (cm)

_______________________________________________________

x sd n

_______________________________________________________

Çekiç başının yerden

yüksekliği 233.43 16.84 7

_______________________________________________________

Tablo 5:Dönüşe başlangıçta ve son dönüşte çekiç başının yerden yüksekliği (min) (cm)

___________________________________________________________

x sd n

___________________________________________________________

Dönüşe başlangıç 39.71 6.95 7

___________________________________________________________

Son dönüşte 28 7.59

___________________________________________________________

Tablo 6:Elden çıkış açısı (derece)

___________________________

x sd n

___________________________

42.85 3.88 7

___________________________

TARTIŞMA

Susanka'nın 1986 yılında yapmış olduğu çalışmada,çekicin elden çıkış açısı değerinin 40-45 derece arasında değiştiğini göstermiştir (6). Otto aynı şekilde optimum çıkış açısını 44 (38-44) derece olarak saptamıştır (4). Araştırma sonuçlarını incelediğimiz zaman elden çıkış açısı değerinin 42.85+3.88 derece olarak bulunduğunu görmekteyiz.Bu değerler literatürdeki benzer araştırmalarda paralellik göstermektedir.

Otto 1987 Roma'da düzenlenen "dünya atletizm şampiyonasındaki çekiç atma yarışmasının kinematik ve kinetik analizlerini gerçekleştirmiştir.Bu çalışmada çekiç başının maksimum yüksekliğini 2-2.5 metre arasında değiştiğini saptamıştır (4). Aynı çalışmada elden çıkış sırasında çekiç başının yerden yüksekliği 2.28-2.52 m arasında değiştiğini saptamıştır. Dönüşe başlangıçta ise bu değerler 23-36 arasında değişmektedir (4). Çekicin elden çıkış hızına bakıldığı zaman ise 28.9-30.4 m\sn olarak saptanmıştır. Otto'nun çalışmasına benzer olarak bu çalışma sırasında da benzer sonuçlara rastlanmaktadır. araştırmada çekiç başının maksimum yüksekliği 233.43+16.84 cm. dönüşe başlangıçta 39.71+6.95 cm ve çekicin elden çıkış hızına bakıldığı zaman ise 26,04+2,74 m/sn olarak saptanmıştır.

Barlett'in 1994 yılında yapmış olduğu çalışmada elden çıkış hızlarını 26,2-29,2 m/sn elden çıkış açılarını ise 40-46 derece olarak saptamıştır.

KAYNAKLAR:

1)Burke.e(1989):''the hummer throw''.Y.Pataki.K.Doherty.sport performnace series.

2)Jarver.j.:1980.:''hammer throw a nutsel''.the throws.j.jarver.

3)Morris.C.Barlett.R.1993.:'2biomechanical analysis of the mans hammer throw''.Division of sport sciense the Manchester Metropolitan Üniversity-Creve-Alsagor Faculty.R.Barlett.(1994).British atletic federation sport sciense support program.

4)Otto.R.M.(1986).''Biomechanical analysis of the hammer throw''.P.Brüggemann. P.Susanka. C.Bosco. B.Glad.H.Hommel.(1987).Scientific report on the second IAAF world championship in athletics.

5)Otto.R.M.(1990).''Kinematic analysis of the world record in the hammer throw''.yury sedych throws 86,74 m technique in athletics conference proceedings volume 1 main conference keynote sympoosia.

6)Susanka.P.Brüggemann.P.Tsarouchas.E.(1986).IAAF Biomechanical research.

Yayına Hazırlayan : Kaan YORMAZ